"Binalar ateşe verildiğinde sınırı aştık": Yeni yasa Rusların parasını kurtaracak mı?

"Devlet bir yakalama rolünde"

— Yeni yasa, telefon ve internet dolandırıcılığıyla mücadele için ek araçlar sağlıyor. Vatandaşı korumak zorundalar, ancak gerçek bir fark yaratabilecekler mi?

Pozharskaya: - En iyi düşünülmüş olanı bile olsa, hiçbir yasa, normlarına ve kurallarına uyulmadığı takdirde işlemez. Vatandaşların talepleri ve dolandırıcılıkla mücadele konusunda 10 yılı aşkın süredir çalışıyorum ve tüketicilerimizin büyük ölçüde çocuksu olduğunu görüyorum. Korunmaya yönelik araçlar var, ancak bunları kullanmazsanız tek başlarına işe yaramazlar. Vatandaşın ilgili katılımı olmadan ne kadar yeni yasa çıkarılırsa çıkarılsın hiçbir şey değişmeyecektir. Yeni yasa piyasa katılımcılarına yönelik önemli kısıtlamalar getiriyor ve kurallar belirliyor ancak tüketicinin dikkatli olması sağlanmadığı takdirde sonuç üretemeyecek.

Yanin: - Kısacası: Kanunlar “uyanık” vatandaşlar için yazılır, ama Rusya’da son 20 yıldır çoğunluk “uyuyor.” Kanunlar genellikle yukarıdan gelen baskıyla çıkarılır. Dolayısıyla hızlı ve etkili sonuçlar beklememelisiniz, bunu daha önce de yaşadık. Yetkililer başarılardan bahsediyor ama dolandırıcılık giderek artıyor. Neden? Çünkü Rusya'da kişisel verilerin çalınması çok kolaydır. Her aktif vatandaşın, geceleri ne sıklıkla uyandığından, hangi uygulamaları kullandığına kadar her türlü bilgisinin yer aldığı bir dosya zaten var. Ancak hiçbir yetkilinin veri sızıntısından sorumlu tutulduğunu duymadım. Sahtekarlar her zaman kanunları yazanlardan bir adım öndedir. Dolayısıyla insanlar sadece kendilerine güvenebilirler: daha dikkatli olmalı ve sağlık hizmeti sağlayıcılarının sunduğu koruyucu araçları kullanmalıdırlar.

Safiullin: - Ben yine de pozitif kalmaya çalışacağım. Geçtiğimiz yılın ilk 11 ayında bu bölgede yaklaşık 700 bin suç kayıt altına alındı. Gerçekte elbette daha fazlası var; herkes polise gitmiyor. Ancak yine de bu yasa tasarısının memnuniyetle karşılanması gerekir. Evet, hemen yürürlüğe girmeyecek ve evet, dolandırıcılar bunu şimdiden inceliyor ve açıklarını arıyorlar. Ama bu vazgeçmek için bir sebep değil. Yasa yaklaşık 30 tedbir öngörüyor ve Ruslara dolandırıcılara karşı koyabileceklerini gösterme şansı veriyor.

—Kanun neden şimdi çıktı? Rusya'da telefon ve internet dolandırıcılığı sorunu ne kadar büyük?

Pozharskaya: - Burada istatistik vermeye bile gerek yok. Dolandırıcılar sadece aldatmakla kalmayıp, sosyal mühendislik yöntemlerini kullanarak vatandaşları yasa dışı eylemler yapmaya zorlamaya başladığında çizgi aşılmış oldu. Bu durum hem yasa koyucular hem de kamuoyundaki kişiler açısından artık ciddi önlemler alma zamanının geldiğine dair bir işaret oldu. Ne yazık ki devlet sürekli telafi etmeye çalışıyor ve biz sadece suçluların kullandığı araçlarla mücadele ediyoruz. Ancak tüketici piyasada her zaman zayıf taraftır ve devlet onun haklarını korumakla yükümlüdür. Zira insanlar sadece para kaybetmiyor, aynı zamanda baskı altında kalıp, daha sonra cezai sorumluluk altına girecekleri eylemlerde bulunuyorlar. Hayatları mahvoluyor, malları, özgürlükleri, sağlıkları gidiyor... Vatandaşı koruyacak tedbirler zamanında alınsaydı, bu tür olaylar daha az olurdu.

Yanin: - Bankaların kartlardan çalınan paraları iade etmesini gerektiren yasa hakkındaki tartışmayı hatırlıyorum - bu yaklaşık 15 yıl önceydi. O dönemde herkes bu duruma göz yummuş, düzenleyiciler sürekli "Önemli olan PIN kodunuzu ifşa etmemeniz" diyordu. Ve PIN kodu olmadan para çekilmesi kimseyi rahatsız etmedi. Aldatılan vatandaşlar binaları yakmaya ve artık görmezden gelinemeyecek başka suçlar işlemeye başlayınca çizgi aşıldı. İnsanlar milyarlarca dolar kaybediyordu ve kimse gerçekten umursamıyordu. Neden şüpheciyim? Çünkü bunun daha önce sorunun çözüldüğü diğer ülkelerde nasıl yaşandığını gördüm. Orada polis gerçekten çalınan parayı arıyor ve getirisi yüzde on oluyor. Bizim için bu oran %2-3'tür, daha fazlası değil. Dolandırıcılar tarafından dolandırıldıysanız paranızı kaybetmiş sayılırsınız. Aynı zamanda dolandırıcılar yöntemlerini sürekli olarak geliştiriyorlar. Evet, “Gosuslugi” aracılığıyla hizmet almamız daha kolay hale geldi, ancak güvenlik aynı seviyede kalıyor. Dolandırıcılar artık parası olmayanlarla bile çalışıyorlar; onlara kredi çekmeyi teklif ediyorlar (ya da daha doğrusu zorluyorlar) ve onları parasız ve borçlu bırakıyorlar. Ne yani, Rusya Merkez Bankası bu sorundan dün mü haberdar oldu? Çevrimiçi hizmetler gelişiyor ve dolandırıcılar bunları kullanarak yeni kurbanlara ulaşıyor. Neredeyse her Rus vatandaşının verileri suçlular tarafından toplanmıştır; tabi eğer ormanın bir yerinde SIM kartı olmadan yaşamıyorsa.

Pozharskaya: - Bu arada ormandan bahsedeyim. Biliyorsunuz, elektriği olmayan, hatta pasaportu bile olmayan Agafya Lykova adında bir münzevi var. Ancak o da dolandırıcıların kurbanı oldu. İnsanlar yanına gelip kendilerini gönüllü olarak tanıtıyorlar, film çekiyorlar ve sonra da iddiaya göre onun ihtiyaçları için para topluyorlardı. Teknolojinin bununla hiçbir ilgisi yok; dolandırıcılar, telefonsuz yaşayanları bile kandırıyor. Mağdurlarımızın birçoğu, “Bizim tuşlu telefonumuz var, korunuyoruz” diyor. Ama bu bir koruma değil. Güven en büyük risktir.

"Kendini yasaklamak her derde deva değildir"

- Ama özellikle son dönemde bazı önlemler alınıyor: Kredilere “soğuma süreleri” getiriliyor, kredilere kendi kendimize yasaklar koyuyoruz. Bunlar işe yaramayacak herhalde?

Yanin : - Tedbirlerden bahsedecek olursak, 1 Eylül 2025'ten itibaren kredi verirken bir "soğuma süresi" getirilecek: 200 bin rubleye kadar - 4 saat, 200 binin üzerinde - 48 saat. Bu, dolandırıcılar tarafından kredi verilmişse insanlara akıllarını başlarına toplayıp başvurularını iptal etme şansı verecektir. Ayrıca artık hesap hareketlerine limit koyabiliyorsunuz; örneğin tek seferlik transferleri 30 bin ruble ile sınırlayabiliyorsunuz. Bu iyi bir araçtır. Çoğu vatandaş için bu önemli bir miktardır ve böyle bir önlem gerçekten büyük kayıplara karşı koruma sağlayabilir.

- Öz yasaklama mekanizması işe yarayacak mı? Bunu kim kullanacak ve insanlar bu olasılığın ne kadar farkında?

Yanin : - Birçok kişi zaten kendi kendini yasaklamanın avantajını kullandı - anladığım kadarıyla on milyonlarca insandan bahsediyoruz. İsteyenlerin zaten yaptığını düşünüyorum. Umarım bankalar sistemlerine kendi kendine yasaklama özelliğini eklerler ve yeni kredi başvurusunda bulunulduğunda otomatik olarak sunulur. Mesela bankaya gidiyorsunuz, bir sözleşme imzalıyorsunuz ve sizden küçük puntolarla bir kutucuğu işaretlemenizi istiyorlar: "Kredi ödenene kadar kendinizi yasaklamak istiyor musunuz?" Eğer bu durum norm haline gelirse, tedbir nüfusun önemli bir bölümünü kapsayacaktır. Ayrıca piyasa katılımcılarının ilgi alanı, müşterinin iflas etmemesi, ancak ödeme yapmaya devam etmesidir. Borçlulara yönelik böyle bir koşullu rıza mekanizması, bundan yararlananların sayısını daha da artırabilir. Özellikle yetişkin çocuklar yaşlı ebeveynlerini, kendilerini maddi kayıptan korumak için uzaklaştırma kararı almaya ikna etmeye başlarsa, bunun için potansiyel olduğunu düşünüyorum. Bu iyi bir önlemdir, ancak her derde deva değildir; dolandırıcılığa karşı tam koruma sağlamaz.

Pozharskaya : - Gönüllü kendi kendine yasaklama fikri 2020'de ortaya çıktı. Daha sonra, pandemi karantinasından sonra, insanlar toplu olarak teslimat yapmaya ve kartları pazar yerlerine bağlamaya başladı - zaten dolandırıcılıkta bir artış kaydettik. En savunmasız kesimleri, örneğin yaşlıları korumakla başlanmasını önerdiler; onlara kullanılmayan kart işlevlerini kapatma yetkisi vererek. Bunu Rusya Merkez Bankası, Maliye Bakanlığı ve telekom operatörleriyle görüştük. Merkez Bankası başlangıçta kuşkuyla yaklaştı ama mekanizma çalışmaya başladı ve çalıştırdık.

Şimdi yeni bir girişim tartışılıyor: Parayı harcayamayacak, ancak işlemleri onaylayabilecek güvenilir bir kişinin atanması olasılığı. Milyonlarca kişi kendi kendini yasaklamanın avantajını kullandı ama korkanlar da var, zor olduğunu düşünüyorlar. Elbette bu araç sorunu tamamen çözmeyecektir. Bankalar, bloke edilen dolandırıcılık işlemlerinin sayısına ilişkin verileri ifşa etmiyor; bu, dolandırıcılık önleme sistemlerinin gizli bilgisidir.

Sorun çok büyük: Dolandırıcıların yol açtığı kayıplar trilyonlarca rubleyi buluyor ve bankalar, çeşitli tahminlere göre yılda 150-200 milyar ruble tutarındaki hırsızlığı önlüyor. Keşke oran daha iyi olsaydı. Paranın bankadan çekilmesinden önce insanları korumak için yeni araçlara, yani kendi kendini yasaklamalara ve diğer önlemlere ihtiyaç var. Özellikle yurtdışına gitmişlerse veya kripto paraya çevrilmişlerse, bunları geri almak neredeyse imkansızdır. Kolluk kuvvetleri hala yetersiz kalıyor; bu tür soruşturmalar için yeterli personel ve teknik kaynak bulunmuyor.

Safiullin : - 10 milyonluk öz yasak rakamına ulaşıldı, bundan sonra belki bu kadar hızlı artmayacak. Üstelik dolandırıcılar bu aracı nasıl manipüle edeceklerini de öğrenmiş durumdalar: İnsanları arayıp kendi yasaklarını "düzeltiyorlar". Ama ben bu enstrümanın geleceği olduğuna inanıyorum. Geçtiğimiz günlerde biyometrinin aktif olarak kullanıldığı Çin'deydim. İnsanlar ondan korkmuyor: Onsuz otobüse binemezsiniz, metroya binemezsiniz. Evet, veri sızıntıları konusunda endişelerimiz var ve Rusya'da da bu tür vakalar yaşandı. Ama biyometri daha da gelişecek ve bundan korkmaya gerek olmadığını, önemli olanın veri güvenliğinin sağlanması olduğunu düşünüyorum.

Yanin : - Evet, biyometrik teknoloji gelecek ve bizim başka seçeneğimiz yok: Özellikle devlet kurumlarından olmak üzere, şimdiden büyük miktarda kişisel veri sızıntısı yaşanıyor. Ve daha da kötüye gidecek...Ama basit önlemler de var. Örneğin, sosyal yardım alan kişilere -emekliler, düşük gelirliler- mikro kredi verilmesinin yasal olarak yasaklanması mümkün. Zira dolandırıcılar tarafından mikro krediye en çok onlar başvuruyor. Uluslararası uygulamada bu yaygın bir ölçüdür. Eğer bu tür yasaklar getirilirse en azından toplumun en savunmasız kesimini korumuş oluruz. Milyonlarca dolarlık dolandırıcılık vakaları henüz bilinmiyor olsa da, ortalama hırsızlık miktarı artık 20 bin ruble civarında: Bu, bir kişinin hesabında bulunan paraya ek olarak bir miktar küçük krediye karşılık geliyor. Dolandırıcıların bu araçlara erişiminin sınırlandırılması ve buna paralel olarak başka koruma yöntemlerinin geliştirilmesi gerekiyor.

"Temel kural kimseye güvenmemektir"

– Dolandırıcılarla mücadelenin bir diğer ayağı da SIM kart kayıtlarına getirilen kısıtlamalar. Rus vatandaşlarının en fazla 20, yabancıların ise en fazla 10 SIM karta sahip olabileceği varsayılıyor. Bu yardımcı olacak mı?

Yanin : - Ayrıca SIM kartların dolaşımının kısıtlanmasına yönelik tedbirler de yer alıyor. “Gri” SIM kartlarının verilmesinin yasaklanmasından bahsediyoruz. Sıradan bir kişi için aile başına 3-5 kart yeterli olacaktır. Ortalama olarak, bir haneye yaklaşık beş SIM kart takılıyor ve eğer başka biri bir kapı veya alarm sistemi bağladıysa, bu sayının 10 olduğunu varsayalım. Bu makul bir sınırdır.

Pozharskaya : - Küçük mobil operatörler artık ellerinden geldiğince ayakta kalmaya çalışıyorlar; kule kiralıyorlar ve bu da pahalı. Bu yüzden birçoğu SIM kartını "gizli" satıyor. Ayrıca, aktif olmayan SIM kart sorunu da var: Müşteri uzun süre kullanmayı bırakmış ve sözleşmeyi kapatmamış olsa bile numara operatörün veri tabanında kalıyor. Dolandırıcılar bu numaraları operatörlerin içindeki "köstebekler" aracılığıyla satın alıyor ve sosyal ağlardaki, kamu hizmetlerindeki ve e-postadaki hesaplara erişim sağlıyor.

Ve operatörlerin çalışanları, az ücret alan sıradan adamlar ve kadınlardır ve her zaman belge kontrolü yapmazlar, hatta bazen fotoğrafsız fotokopilerle SIM kart paketleri bile satarlar. Dolandırıcıların, ölen bir kişiye ait SIM kartın kopyasını çıkarıp hesabındaki tüm parayı çektiği durumlar yaşandı. Bu nedenle SIM kartların kaydına ilişkin kısıtlamalar zorunlu bir önlemdir. Ve ben de tamamen katılıyorum: Sıradan bir şehirli aile için 10 SIM kart fazlasıyla yeterli olacaktır.

– Bu dolandırıcılık salgınına karşı en etkili tedbirlerin neler olduğunu düşünüyorsunuz?

Safiullin : - Dijital rublenin devreye girmesiyle her işlemin şeffaflaşacağını ve dolandırıcılığın büyük oranda azalacağını umuyorum. Bu sayede sosyal yardımların alınması ve devlet denetiminin sağlanması kolaylaşacak. Ayrıca modern teknolojiler de önemli: Yapay zeka ve biyometri. Örneğin Çin'de işlemlerin %80'i banka kartlarına ihtiyaç duyulmadan, sadece biyometrik yöntemlerle yerel ödeme platformları üzerinden gerçekleştiriliyor. Yani gelecek teknolojide. Dolandırıcıları yenecekler. Ve tabii ki finansal okuryazarlığa ve dijital uyanıklığa da ihtiyaç var.

Yanin : - Ve sana basit bir kuralı hatırlatmak isterim - bilinmeyen numaralardan gelen aramaları kesinlikle cevaplamamalısın. İşte önemli olan bu. Telefonla kimseyle konuşmaya gerek yok; ne "savcılarla", ne "soruşturmacılarla", ne de "bankalarla". Bunların hepsi tuzaktır.

Bu nedenle kendimizi aktif olarak koruyoruz: Kartlara limit koyuyoruz, kredi alma konusunda kendimize yasak getiriyoruz. Herhangi bir "kazanımı", "anketleri" ve "düşük fiyata benzersiz ürünleri" görmezden geliyoruz. Fare kapanındaki bedava peynirin bile kalitesi düştü. Arayan veya bize teklif gönderen hiç kimseye güvenmiyoruz; bu temel siber hijyendir.

Pozharskaya : - İlk kural, dolandırıcıların her zaman var olduğunu ve olacağını hatırlamaktır. Dikkatli olmak korunmanın anahtarıdır. İkincisi, bilgileri her zaman kontrol edin: durun, düşünün, tekrar kontrol edin.

Biyometrik verilere gelince, evet, umut verici, ancak deepfake teknolojileri o kadar hızlı gelişiyor ki, bugün "arkadaşınız" sizi görüntülü bağlantıyla arayıp para transferi yapmanızı isteyebiliyor. Bu nedenle her zaman tetikte olmalı ve elinizdeki tüm korunma yollarını kullanmalısınız.

Ve bir diğer önemli nokta: Sosyal ağlarda kendiniz hakkında çok fazla bilgi paylaşmayın. Dolandırıcıların kullandığı verilerin çoğunu oradan alıyorlar. Bilgilerinizi görebilecek kişilerin çevresini sınırlamanız ve güvendiğiniz kişilerle güvenmediklerinizi net bir şekilde ayırt etmeniz gerekir.